Uzay yolculuklarının insan vücudunu sınırlarına kadar zorladığı bir gerçek. Çünkü bu yolculuklar, astronotları mikro yer çekimine, yüksek radyasyon seviyelerine ve uzun süreli izolasyona maruz bırakıyor.
Bu stres faktörleri sağlığı çeşitli şekillerde etkilediği için, bilim insanları da bu etkileri anlamak amacıyla yoğun olarak çalışıyor. Daha önce hiçbir insanın gitmediği bir yere cesurca gitmek istiyorsak, bu adımı atmadan önce tüm riskleri bilmemiz gerekir.
Yeni bir araştırma, uzayda sağlığın başka bir yönüne dair ipuçları sunuyor. Araştırmacılar, uzay uçuşunun kan kök hücrelerinin, özellikle de insan hematopoietik kök ve progenitör hücrelerinin (HSPC’ler) moleküler yaşlanmasını hızlandırabileceğini keşfettiler. Bu hücreler, kan ve bağışıklık sistemi sağlığında kritik bir rol oynar ve vücudun tüm farklı kan hücrelerinin temelini oluşturur. Bulgular, HSPC’lerin uzay uçuşundan sonra yeniden canlanma ve sağlıklı yeni hücreler üretme yeteneklerinin bir kısmını kaybettiğini gösteriyor.
NASA, uzayın vücuda neler yaptığını anlamak için yıllardır yoğun bir şekilde çalışıyor. Örneğin, astronot Scott Kelly ve şimdi Senatör olan eski astronot Mark Kelly‘nin de yer aldığı İkizler Çalışması, uzay uçuşunun telomer uzunluğunda ve bağırsak mikrobiyomunda değişikliklere yol açabileceğini gösterdi. Ancak çalışma ekibine göre uzayın uç noktalarının HSPC düzeyindeki süreçleri nasıl etkilediğini araştıran çok az çalışma var, zira henüz insan oğlu da bu tür bir çalışmayı yapabilmek için Dünya’dan çok uzaklaşabilmiş değil.
Uzay masum bir yer değil
Öte yandan NASA ve mikro yerçekiminde araştırma ve üretimi kolaylaştıran bir şirket olan Space Tango ile ortaklık kuran araştırmacılar, minyatür 3B biyosensör sistemlerinden oluşan bir “nanobiyoreaktör” platformu geliştirdiler. Bu yeni araç, uzayda insan kök hücrelerini kültürleyip yapay zeka destekli görüntüleme kullanarak izliyor. Ekip, sistemlerini bir SpaceX ikmal görevi aracılığıyla Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderdi.
32 ila 45 günlük uzay uçuşlarından sonra, HSPC’ler belirgin yaşlanma belirtileri gösterdi. Öncelikle, hücreler normalden daha aktif hale geldiler, enerji rezervlerini hızla tükettiler ve dinlenme ve iyileşme yeteneklerini kaybettiler. Bu durum, zamanla yenilenme yeteneklerini engelledi. Yeni ve sağlıklı hücreler üretme yetenekleri de azaldı ve DNA hasarı, kısalmış telomerler ve mitokondrilerinde iltihaplanma belirtileri gösterdiler. Hatta, istikrarı korumak için çaresiz bir girişim gibi görünen, genellikle uykuda kalan genomlarının gizli bölümlerini bile aktive ettiler.
Özetle, uzay yolculukları insan bedenini hızla yaşlandıran bir etkileye sahip ve gelecekte daha uzun yaşamak isteyen insanların, uzaydan uzak durmak istediklerini görmek şaşırtıcı olmayabilir.
